Spomenik „Ustanak“ nastao je 1982. godine kao sjećanje na kozaračku epopeju. Kozaračka epopeja imala je za narodnooslobodilačku borbu Jugoslavije u cjelini ogroman značaj jer je to prva bitka u kojoj je učestvovao i nenaoružani narod. Autor Spomenika „Ustanak“ je najpoznatiji gradiški slikar Boro Prpoš koji je i sam bio učesnik kozaračkih zbjegova i borbe. Snaga kozaračkog naroda koja je zbjegove pretvorila u juriše, okupljena u kozaračkom kolu, mitingu i opštoj vrevi simbolično je prikazana u parternom dijelu spomenika, gdje svaka granitna bijela kocka predstavlja jedno živo biće koje se u cjelini kreće prema suncu slobode.